Meğer Bir Gece Ki

Hz. Muhammed (sav) bir gece içinde önce Mekke’den Kudüs’e, ardından da göğe doğru bir yolculuk yapmış ve aynı gece içinde geri dönmüştür. Bu olayın Kudüs’e kadar olan birinci safhasına isrâ, göğe yükseliş kısmı olan ikinci safhasına ise mi‘râc denilmektedir. İslâm tarihinin bu önemli mucizesi kendine edebiyatta da yer bulmuş, birçok şaire ilham olmuştur. Öyle ki Hz. Peygamber’in mi‘râcını anlatan müstakil eserlerin yanı sıra dîvânlarda, mesnevîlerin tertibinde mi‘râciyye bölümleri yer almaktadır. 

Bu kitapta 12-15. asırdaki Farsça ve Türkçe mesnevîlerde yer alan mi‘râciyye bölümleri şekil, muhteva ve kaynaklara uygunluk bakımından karşılaştırılmaktadır. İran ve Türk edebiyatındaki şairlerin mi‘râc hâdisesine bakış açısındaki fark ve benzerlikler tespit edilerek bu benzerlik ve farkların dayandığı kültürel etkenler ve mi‘râciyye bölümlerinde etkili olan mitolojik etkiler incelenmektedir. Örneğin şairler gezegenlere atfedilen iyi hasletleri Nur-ı Muhammedî’ye veya Hz. Peygamber’in onları ziyaretine bağlamışlardır. 

Mi‘râc hâdisesinin ele alınış tarzı ise Mantıku’t-Tayr gibi eserlere ilham olmuş, genellikle göğün katmanlarını ve felekleri tasavvufî bir seyrüsülûk güzergâhı gibi tahayyül eden şairler Hz. Peygamber’in son vadide fenâ makamının da üzerine çıkarak kâbe kavseyn seviyesine ulaşmasını işlemişlerdir.

Meğer bir gece ki bahar rüzgârıyla ıtırlanır, dünya bir uçtan diğerine saflaşıp berraklaşır; nihayet perde kalkar ve sırlar keşfolunur.